W pracowni Mirgi-Tas byliśmy z kamerą tuż przed jej wylotem do Kosowa. Mieliśmy możliwość obserwować jak nadaje ostatnie szlify dziełom, które zostały później pokazane na Autostrada Biennale. To niezwykłe, młode biennale powstało w 2014 roku i jest „autostradą” dwu prędkości: otwarte biennale, które oczywiście oglądać możemy co dwa lata (Mirga-Tas uczestniczy w trzeciej odsłonie) i stałej instytucji KFOR, gdzie odbywają się rezydencje artystów a proces przygotowania wystawy jest otwarty dla publiczności, czyniąc tworzenie dzieł sztuki formą uczenia się i krytycznego myślenia. Tym razem kuratorzy Övül Ö. Durmuşoğlu i Joanna Warsza uczynili punktem wyjścia „niedokończenie” a hasłem biennale stało się „Co jeśli podróż…”. Czas pandemii wpłynął na nas wszystkich i wszyscy przez nią mieli swoje „niedokończone sprawy”. Jak piszą kuratorzy: „Co jeśli podróż… to wystawa o dwóch krańcach drogi, które spotykają się pomiędzy gospodarzem a gościem, pomiędzy diasporą a lokalnością, pomiędzy infrastrukturą a intymnością. Co jeśli podróż… to także wystawa o sztuce jako formie wychodzenia z codziennych pułapek. Zabierze Cię w podróż, która zaczyna się w centrum Prisztiny, kontynuuje wzdłuż rzeki Lumbardhi w Prizren, a kończy w barze artystycznym w Peja. (…) „Dopóki istnieje podróż, jest nadzieja” – mówi Valbona Zherka, artystka, której twórczość zbyt często była w przeszłości marginalizowana. (…) Trzecie Autostrada Biennale to zaproszenie do niepełnej podróży, w której sztuka i survival stanowią zestaw ratunkowy w podróż do teraźniejszości, do i z Kosowa – do Berlina, Stambułu, Warszawy i z powrotem. Albo gdzieś pomiędzy”.
Małgorzata Mirga-Tas, wraz z romskim działaczem Edisem Galushim i członkami społeczności Romów z Prizren pokryła budynek wielkoformatowymi portretami niezwykłych romskich kobiet, zarówno tych znanych lokalnie, jak i międzynarodowo. Kolaże Mirgi-Tas powstają z fragmentów różnych tkanin: wiele tkanin pochodzi bezpośrednio z szaf przedstawionych kobiet i składa się z kawałków spódnic, szalików lub koszul naszytych na zasłony, zasłony, pościel lub szmaty. Zastosowany materiał dosłownie niesie historię, ślady życia i użytkowania wraz z ich energię. Płótna stają się podstawową architekturą prac, a jednocześnie wizualną podstawą tworzenia feministycznych narracji. „Na podstawie wieloletnich doświadczeń pracy ze społecznościami romskimi w osiedlach romskich zauważyłam, że kobiety romskie stopniowo emancypują się ze struktur patriarchalnych. Coraz więcej kobiet romskich jest aktywnych, dążą do zmian, walczą o edukację dla swoich dzieci, chcą, aby ich głos był słyszany w zazwyczaj bardzo tradycyjnym środowisku romskim”. Prace Mirgi-Tas stawiają wiele kluczowych dla naszych czasów pytań, w tym kluczowe: „Jak wygląda feminizm mniejszościowy w tradycyjnej społeczności? Czy może istnieć wzajemna akulturacja, a jeśli tak, to jak większość może uczyć się od mniejszości?” Wreszcie, czy praca nad tożsamością, zwłaszcza zakorzenioną w doświadczeniu niesprawiedliwości, może być strategią afirmatywną i emancypacyjną, a nie redukcjonistyczną, izolującą?”. Przedstawione kobiety to : Shpresa Agushi Gnjilane – Rzecznika Praw Kobiet; Nicoleta Bitu – działaczka społeczna z Bukaresztu; Zinet Galuszi – gospodyni domowa z Prizren; Delaine Le Bas – artystka z Londynu; Esma Redżepowa – legendarna artystka, piosenkarka ze Skopje; Anonimka – reprezentująca wszystkie kobiety romskie.
3 Autostrada Biennale What If a Journey…
kuratorzy: Övül Ö. Durmuşoğlu i Joanna Warsza
Prisztina – 1.07.21-11.09.21
Prizren – 17.07.21-11.09.21
Peja – 19.07.21-11.09.21
Autorka: Monika Weychert
